Oscar Castro Rojas

Eén dag hoog boven iedereen uittornen, maar als de avond valt afgemat het leven laten.

Torenhoge verwachtingen scheppen, maar de belofte niet waarmaken. Dat is de eendagsvlieg.

In de popmuziek wemelt het van de eendagsvliegen. Mijn favoriete eendagsvlieg is de Amerikaanse band Cock Robin met ‘The promise you made’. Niet alleen omdat het een echte eendagsvlieg is, een meeslepende tophit die nooit meer overtroffen is door de band, maar ook omdat songtitel en songtekst precies uitdrukken wat je een eendagsvlieg zou willen toeroepen: ‘Remember the promise you made’.

Eendagsvliegen zijn in de schaakwereld veel zeldzamer, maar ze komen wel degelijk voor. Ik kan me nog goed de opwinding herinneren die zich van me meester maakte toen in 1976 een modale Colombiaanse IM de vloer aanveegde met de wereldtop. Eerst versloeg hij de grote Bent Larsen in een Spaans toernooi en even later moesten Tigran Petrosjan en Efim Geller eraan geloven in het interzonale toernooi van Biel. Oscar Castro Rojas bleek een gevaarlijke tacticus te zijn met een onorthodox openingsrepertoire. Tegen het Frans van Petrosjan bijvoorbeeld speelde hij het zelden vertoonde 2. b3.

Twee jaar later speelde ik in Manresa (Spanje) een open schaaktoernooi. Het toernooi vond plaats in het pandhof van een klooster. De spelers waren door een dik koord gescheiden van het publiek. Ik speelde goed en halverwege het toernooi zag ik op het speelschema van die dag achter mijn naam die van Castro staan. Inderdaad dezelfde Oscar Castro Rojas die voor zoveel opschudding in de schaakwereld had gezorgd.

Die ochtend dat we speelden zal ik niet snel vergeten. Het was tijd, ik deed mijn zet en drukte de klok in. Mijn tegenstander was er nog niet, maar die zou ongetwijfeld snel komen. Niet dus. Er ging een kwartier voorbij, een half uur en nog steeds geen Castro. Na drie kwartier begon ik nerveus te worden en ging ik fantaseren over een gratis punt tegen een tegenstander die veel sterker was dan ik. Nog vijf minuten. De spanning werd bijna ondragelijk.

De laatste minuut brak aan en het vlaggetje van zijn klok kroop omhoog als in de aanloop naar een bevrijdende val. Vanuit mijn ooghoeken zag ik opeens beweging in de kloostergang. Een bebrilde zwartharige jongeman kwam aangestormd, sprong over de afzetting en rende naar mijn bord. En juist voordat de vlag viel deed hij met een klap een zet en drukte de klok in. Aljechin werd het, als ik me niet vergis, en hij bleef als een razende a tempo spelen. Geheel verzenuwd verloor ik als een kind. Ik gaf hem een hand en hij verdween. Later hoorde ik dat hij zich verslapen had en dat de toernooileiding met zijn hotel contact had opgenomen om hun bijzondere deelnemer te laten wekken.

Na de hoogtijjaren in de tweede helft van de jaren zeventig, is er weinig meer van Castro vernomen.

Ik ben zijn naam in ieder geval niet meer tegen gekomen totdat ik kortgeleden het boek van Genna Sosonko las: ‘Evil-Doer, Half a Century with Viktor Korchnoi’. Een onthutsend boek over een monomane, agressieve man die veel vijanden had en eigenlijk geen vrienden. De volgende passage is kenmerkend.

Direct na het IBM toernooi van 1976 had Korchnoi politiek asiel aangevraagd. Sosonko beschrijft hoe hijzelf een dag daarna naar Biel vertrok om het interzonale toernooi te spelen. Tijdens het toernooi had hij regelmatig telefonisch contact met Korchnoi. Die klaagde dat Sosonko niet won van spelers die ertoe deden.

En hij bedoelde Geller en Petrosjan, Viktors vijanden, van wie Sosonko verloor. De onverwachte overwinning van Castro op Petrosjan deed Korchnoi dan ook groot plezier. “Geef Castro honderd dollar en zeg hem dat dat zijn beloning is voor zijn partij tegen Petrosjan. Vergeet dat woord niet: beloning!” En toen lachte Korchnoi zijn karakteristieke sarcastische lach, aldus Sosonko. “Castro verslaat Petrosjan! Ha-ha!” Die avond gaf Sosonko Castro zijn beloning. Het duurde een eeuwigheid voordat Sosonko had weten uit te leggen waaraan hij dat verdiend had.

Bij lezing van dit fragment kwamen mijn herinneringen aan Oscar weer naar boven – ik beschreef ze hiervoor – en ik vroeg me af hoe het hem verder vergaan zou zijn. Ik ging op zoek op internet en vond dat er geen vervolg was gekomen op die spraakmakende uitschieters in 1976 en dat er dit jaar een Oscar Castro memorial had plaatsgevonden in Medellín. Even later stuitte ik op een bericht waaruit bleek dat hij in 2015 op straat in Medellín aan een hartaanval was gestorven toen hij door straatrovers werd aangevallen. Hij was pas 61 jaar oud.

Maar mooi dat hij herdacht wordt.

Remember the promise you made.

Oscar Humberto Castro Rojas – Tigran V Petrosian

Oscar Humberto Castro Rojas - Efim P Geller

Bent Larsen - Oscar Humberto Castro Rojas

Wim Westerveld

Naschrift webmaster: Alle verhalen van Wim Westerveld zijn nu bij elkaar gebracht op onze website. Onder Archief is nu ook een aparte pagina 'Schaakverhalen Wim Westerveld' te vinden.