Als je die vraag zo rond Sinterklaas en Kerstmis krijgt, weet je dat je in materiële zin behoort te antwoorden. Ik vermoed dat veel schakers daar moeite mee hebben.
Je hoeft maar tijdens het Tata Steel toernooi je blik te laten gaan langs de rijen mannen die gekleed gaan in de laatste mode van dertig jaar geleden en je weet wat ik bedoel. Aardse zaken zijn nauwelijks aan ze besteed.
Ja, gezondheid voor zichzelf en hun geliefden, inspiratie en goede zetten, de voorbereiding op het bord, het zoet van de overwinning, wat elo-puntjes erbij en na afloop van de partij gezellig napraten met de schaakmaten in één of ander restaurant. Maar verder? Gelukkig zijn er schaakboeken en laten er nu net hele mooie zijn uitgekomen. Ikzelf heb drie prachtboeken gelezen en wellicht kan ik u helpen met het antwoord op de vraag: “Heb je nog wensen?”
Als eerste las ik Evil-Doer, Half a Century with Viktor Korchnoi, door Genna Sosonko. Sosonko onderhield een intensieve relatie met Korchnoi en schreef een werkelijk fascinerend boek over Korchnoi en zijn turbulente, in veel opzichten, tragische leven. Niets en niemand ontziend, strijdend op het schaakbord en daarbuiten, stond zijn hele leven in het teken van het schaakgevecht.
Tekenend vond ik de ontmoeting die Boris Gelfand met Korchnoi had aan het eind van zijn leven, toen hij er al erg slecht aan toe was. Gelfand liet hem een stelling zien maar op een gegeven moment wilde Korchnoi de stelling met Gelfand uitspelen en tructe hem.
Sosonko schrijft prachtig, afstandelijk maar indringend. Vaak voert hij Korchnoi sprekend in. Je kunt genieten van opmerkelijke inside stories en van de eruditie van Sosonko die regelmatig de Russische literatuur erbij haalt om dingen duidelijker te maken. Het boek bevat bovendien foto’s die nooit eerder te zien zijn geweest.
Het tweede boek dat ik las, is ook van Sosonko’s hand: The Rise and Fall of David Bronstein. Dit boek ging vooraf aan het boek over Korchnoi en is in meerdere opzichten een ander boek. De geportretteerde is een geheel andere persoonlijkheid en de directe relatie die Sosonko met Bronstein had omvat door het leeftijdsverschil alleen het laatste deel van Bronsteins leven.
Net als Korchnoi, die op een haar na in 1978 het wereldkampioenschap miste in zijn spraakmakende match tegen Karpov, greep Bronstein naast het wereldkampioenschap toen in 1951 zijn match tegen Botwinnik na een voorsprong op de valreep gelijk eindigde en Botwinnik zijn wereldkampioenschap behield.
Maar in tegenstelling tot Korchnoi bleef Bronstein de rest van zijn leven tot aan zijn dood in 2006 ‘hangen’ in die gemiste kans. Sosonko laat aan de hand van Bronsteins monologen zien hoe deze geniale schaker en vernieuwer een schaduw van zichzelf werd en steeds weer andere versies bedacht van wat er al dan niet gebeurd was in die match van 1951 en hoe de machinaties van aartsvijand Botwinnik hem dwars gezeten hadden. Tenslotte beschouwt Bronstein, de eeuwige teenager zoals Sosonko hem noemt, zijn leven als compleet mislukt en slijt hij zijn laatste dagen als een ongezeglijke man in Minsk, vergeten en verlaten. Een boek dat me raakte.
Het derde boek is zeer recent uitgekomen, Koningen van het schaakbord, door Paul van der Sterren. Paul behandelt de schaakgeschiedenis vanaf Philidor, de schaker componist, die je met een beetje goede wil de eerste wereldkampioen zou mogen noemen en bespreekt alle daaropvolgende wereldkampioenen tot en met Magnus Carlsen.
Het boek heeft meerdere lagen, de geschiedenis, de toppartijen van de wereldkampioenen en en passant krijg je schaakles. Wie eerdere boeken van Paul gelezen heeft, weet dat hij een heldere soepele schrijfstijl heeft. Wat me vooral bij dit boek opviel is zijn enthousiasme voor de schoonheid van ons spel. Paul heeft een prachtig aanstekelijk boek geschreven. Je kunt het gewoonweg lezen of met een schaakbord bij de hand ook de juweeltjes naspelen en leren van het commentaar van Paul.
In zekere is het boek van Van der Sterren complementair aan de boeken van Sosonko. Paul beschrijft de schoonheid van het spel en de fakkeldragers daarvan die dankzij dat spel ‘het eeuwige leven’ hebben. Genna laat zien hoe zo’n eerbewijs een hoge prijs kan vragen.
Tenslotte nog een tip. Ik bestel mijn boeken altijd bij http://www.debestezet.nl van de sympathieke Erika Sziva, de weduwe van Johan van Mil. Je hebt je boek(en) dan binnen twee dagen binnen.
Wim Westerveld