Een vriend van mij kwam kortgeleden in gesprek met iemand die nog als programmeur bij IBM met schaakgrootmeester Jan Hein Donner (jawel, de oom van Piet Hein Donner) had samengewerkt.
Hij zat aan het bureau tegenover hem.
“Geweldige tijd, prachtige verhalen en veel gelachen.”
Donner vond het moeilijk op tijd op het werk te komen, zo vertelde de vroegere collega van Donner. Hij was gewend om pas na half twaalf op te staan en bovendien had hij problemen met de prikklok. Men zag aanvankelijk veel door de vingers, zeker als Donner schaakactiviteiten had. De chef van de afdeling, een wat bange formele man wilde Donner hier uiteindelijk toch op aanspreken.
“Dat gebeurde in de kamer naast de onze. Dunne wandjes, dus zeker als men wat luider sprak kon je alles volgen. Er was al snel sprake van wederzijdse irritatie. We konden het letterlijk volgen.”
Opeens hoorde hij Donner heel hard en boos zeggen: “Weet je wel wie ik ben? Overal in de wereld waar ik kom kennen ze mij. En wie ben jij? Een saaie kantoorklerk die de hele dag achter zijn bureau zit en er alleen maar in geïnteresseerd is of iemand op tijd komt!”
Dat was de laatste werkdag van Donner bij IBM. IBM heeft toen het ontslag van Donner keurig geregeld.
Insubordinatie was tenslotte de reden voor het ontslag, maar daarvóór had zich al het één en ander voorgedaan. Toen Donner weer eens niet op zijn werk was verschenen, werd hij opgebeld door een mevrouw van de personeelsafdeling.
Op haar vraag waar hij bleef antwoordde Donner: “Maar mevrouw, de zon schijnt.” En toen de dame van de personeelsafdeling tegenwierp dat dat geen goede reden was, sprak Donner de onsterfelijke woorden: “Maar mevrouw, stel dat iedereen zo redeneerde, wat zou het dan nog voor zin hebben dat de zon opkomt?” Donner was ook al eens slapend aangetroffen op zijn werk. Niet achter zijn bureau, maar op zijn bureau.
De baan bij IBM, die Donner slechts enkele maanden volhield, had Max Euwe voor hem geregeld. Dat verklaart ook de coulance van IBM waar groot respect was voor Euwe. Euwe was niet alleen wereldkampioen schaken geweest, maar hij was ook een pionier bij de ontwikkeling van de computer.
Wim Westerveld met dank aan Pierre Smeets