Over Hans Böhm – Magnus Carlsen bij Pauw en Witteman

Woensdagavond was Magnus Carlsen, samen met Hans Böhm, te gast in het programma van Pauw en Witteman. Op zich was er niet veel nieuws.

Leuk was het partijtje snelschaak (1 minuut ieder). De uitslag laat zich raden. Enkele quotes: “Magnus, weet je wat je IQ is”, vroeg Witteman. Magnus: “Nee, ik vind het wel fijn dat dit niet duidelijk is.”

Over trainen met Kasparov: “In 2005 trainde ik al eens met Kasparov. Maar ik was nog niet goed genoeg, ik moest nog beter worden door veel toernooien te gaan spelen. Op mijn achttiende kon ik pas serieus gaan trainen met Kasparov. In openingen is hij de beste van de wereld, beter dan wie dan ook. Ook van zijn ervaring heb ik veel kunnen leren. Tegen alle huidige topschakers heeft hij gespeeld en hij weet dus veel van hen. Ook heb ik van hem geleerd wat hard werken is.”

Op een vraag of hij miljonair was, kon hij bevestigend antwoorden. Witteman vroeg of hij nu modemodel was of modeslachtoffer. Magnus Carlsen: “Dat mogen jullie zelf uitmaken.” Natuurlijk kwam ook zijn rol als modemodel voor G-Star Raw aan de orde en zijn uitdaging van de wereld.

Tot zover Teun Korevaar op Schaaksite.nl.

We hebben het over een blitzpartijtje tussen de toen 60-jarige bekende schaakmeester, schrijver/journalist en presentator Hans Böhm en het 19-jarige schaakwonder Carlsen, vanaf zijn 13e jaar al grootmeester, tijdens Pauw en Witteman live op tv gespeeld op 8 september 2010. Een blitz van 1 minuut per persoon, nog met analoge klokken. Waarom dat zo was, geen idee. Digitale klokken had je toen toch al? Mij werd deze partij in de schoot geworpen op – waar anders – YouTube. Heel grappig om ook Pauw en Witteman weer eens terug te zien. Ontspannen sfeertje, vooral die droge, plagerige opmerkingen van Jeroen vooraf en tijdens de partij.

Ik heb met succes geprobeerd de partij te reconstrueren. Dat was lastiger dan ik dacht, want het bord was best vaak niet in beeld. Regelmatig werd ingezoomd op de omgeving, op de tafelgenoten, op de presentatoren en de gezichten, terwijl de schakers hun zetten buiten beeld afraffelden. Vooral de lichaamstaal van de schakers kwam treffend in beeld. Zodra er een paar momenten een stelling in beeld kwam kon ik de gespeelde zetten terughalen, waarschijnlijk nog in de juiste volgorde ook! Ik heb het filmpje zeker 196 keer moeten stilzetten. Dat viel nog mee. En wat bleek? Een heel leuke partij werd geboren, waarin het lang gelijk op ging, terwijl de jonge Carlsen toch maar even zijn reputatie waarmaakte. Ik geef het je te doen, met de gehaaide Böhm als tegenstander.

Hans Böhm, eens mijn teamgenoot in het schoolschaakteam van de Kweekschool met den Bijbel te Rotterdam, eind jaren 60 jeugdkampioen van Nederland, beleefde zijn topvorm in de jaren 70 en 80 – in 1975 bereikte hij zelfs de tweede plaats in het IBM-toernooi te Amsterdam en ook memorabel is zijn vermelding in Het Guinness Book of Records, namelijk het wereldrecord simultaanschaken in Den Haag met 500 tegenstanders in 24 uur en een 86% winstscore! Deze Hans dus speelt heel vaak van die vluggertjes!

En dan nu de partij.

1. d4 Pf6 2. Lg5 e6 Het meest wordt 2. .. Pe4 gespeeld, waarna wit verder gaat met Lf4, Lh4 of h4. Carlsen koos à tempo met e6 voor een degelijke voortzetting die ook vaak wordt gespeeld. 3. e3 h6 4. Lh4 c5 5. c3 cxd4 6. exd4 Le7 7. Pd2 d6.

De theorie geeft b6 aan, wat Carlsen zo meteen ook speelde. Het zou zo verder kunnen gaan: 7. .. b6 8. Pgf3 Lb7 9. Ld3 0-0 10. De2 Pc6. 8. Ld3 Hans speelde het weer populaire Colle-systeem. Met Lg5 heet het Jan Smit-variant, ook wel Torre, met Lf4 De Kleijnen-variant of London, en met Lb2 gewoon Zukertort. Inmiddels staat er dus een Smitje, zij het in andere volgorde, op het bord.

8. .. Pbd7 9.Pe2 Opmerkelijk, je zou hier Pf3 verwachten, maar Hans wilde zijn paard kennelijk naar g3 brengen en bovendien zijn dame direct in de aanval te kunnen inzetten. Ik denk dat hij deze opzet vaker speelt. Het staat overigens nog gelijk.

9. .. b6 10. 0-0 Lb7 11. Te1 0-0. De opening is zo n beetje achter de rug. Alleen de dames zoeken nog ergens een plek. 12. Tc1 Leuk om te zien hoe het lijf van Hans reageerde. Hij sloeg een soort van noodkreetje. Je moet eigenlijk zonder nadenken spelen. Dus alles wat ik als commentaar verzin slaat nergens op. Er werd helegaar niet geschaakt. Er werd gezet.

Hans zocht koortsachtig naar iets van een plannetje, dacht hooguit anderhalve seconde en deed dan maar een soort van veilige zet. Je voelt aan je water dat er een betere moet zijn. Het minste dat je van een schaker mag verwachten is dat ie een plan maakt. Nu verwachten wij niets van een doordacht plan, alhoewel, Carlsen leek op de damevleugel toch echt iets van plan te zijn. Eerst maar even de lopers ruilen.

12. .. Ph5 13. Lxe7 Dxe7 14. Le4 Wat gaan we nou krijgen, Hans? Beetje bang? Zal wel toch? Angst is een slechte raadgever. Hans ging – wat alle schakers doen tegen veel sterkere tegenstanders- vereenvoudigen. Tuurlijk waren er betere zetten, zoals Da4 of Pe4, de witte loper had een sterke diagonaal b1-h7 en zwart had al verzwakt met h6. Nu was ruil eerder voordelig voor zwart. Wit had zijn ontwikkeling kunnen voltooien met een zet als Da4 14. .. Phf6 en zou dan wat beter staan.

14. .. Lxe4 15. Pxe4 Phf6 16. P2g3 Pxe4 17. Pxe4 Het stond nog steeds volkomen gelijk! Hans had het al met al best knap gespeeld! Zwart moest winnen gezien zijn enorme reputatie en ging nu optimistisch te werk.

Maar Hans reageerde niet al te stevig op de aanval van het 19-jarige toptalent, ingeleid met de zet b5. In tegendeel, hij vermoedde dat zwart de overhand ging krijgen en liet dat de toeschouwers even later ook weten: “Kijk nu gaat hij komen hoor” en even later “Nu gaat hij nare dingen doen.” Bekijk het filmpje! Jeroen Pauw, een totale leek op schaakgebied, zat hem ondertussen lekker te stangen. Het was allemaal voor de grap, dat sfeertje heerste, maar ondertussen… Ammehoela, schakers verliezen nooit voor de grap!

17. .. b5 18. a3 De eerste zet die wat minder was. Met 18. Dd3 zou wit om het initiatief kunnen strijden. Je moest in ieder geval je tegenstander bezig blijven houden en dreigen. Pressure, zegt Akobian in zijn lessen op YouTube steeds. Heel belangrijk. Dan dwing je de tegenstander te reageren op jouw zetten. Nu deed Hans dat dus, dat reageren, op de niet eens supersterkte zet b5 van Carlsen. Hans werkte zich al reagerend ‘langzaam’ in de problemen. 18. .. Tfb8 19. d5 e5 en wit stond wat beter en kon kiezen uit Dh3, Df3 of zelfs h4.

18. .. Tab8 19. Dh5! Zo die Hans, wat een waaghalzerij! Wat zou jij, lezer, spelen, als Böhm dit tegen je speelde? Ik weet zeker dat je gaat kijken hoe te reageren om je koning goed te blijven verdedigen. Hans rekende nu vast op Pf6, waarna hij ook nog eens de paarden kon ruilen. Carlsen knipperde niet eens met zijn ogen en ging gewoon lekker verder met zijn minderheidsaanval.

19. .. a5 20. Te3 Hans wilde wat terug gaan doen in de hoop dat Carlsen zou gaan reageren met verdedigende zetjes. Maar zwart kreeg nu duidelijk wat beter spel. 20. .. d5 Whaahaaa, kreunde Hans, en wilde, ja moest eigenlijk wel gaan nadenken – 4 secondjes – en speelde 21. Pd2 en liet het paard op d2 los ware het gloeiend heet.

21. .. Pf6 22. Dh4 b4 23. axb4 axb4 24. f4 Hans wilde denk ik zijn dame ter verdediging kunnen terughalen. Zwart had nu voordeel -1.83; de eerste keer dat Carlsen echt beter stond.

24. .. bxc3 25. bxc3 Tb2 Carlsen had met succes zijn minderheidsaanval uitgevoerd en werd beloond met een toren op de tweede lijn Klinkt best raar, tweede lijn. Je leest altijd dat torens naar de zevende lijn moeten, maar de toren stond toch echt op de tweede. Dit terzijde. 26. Pf3 Da3 27. Tce1? (27. De1 Da2 28. Ph4) 27. .. Da2 28. Dh3 Pe4 29. Pe5.

Fritz gaf 29. g4 aan om te proberen; Hans wist dat hij verloren staat en liet dat duidelijk merken; maar hij bleef er zo lijkt het vrolijk onder. Tja, eigenlijk zat Hans er alleen maar om te laten zien dat Carlsen zo goed is. Zou toch lullig zijn geweest als hij had gewonnen! Hans had het achteraf dus prima gedaan.

29. .. Tb1 (29. .. Tfb8) 30. Dh4 Tfb8 31. h3 Zwart stond -9.0 of zo voor, dus straal en straal gewonnen. Maar … best leerzaam is wat er nu gebeurde. Okay, er was totaal geen tijd meer, maar toch. Net als bij voetbal krijg je, al speel je nog zo beroerd, altijd één grote kans. Maak je die dan ‘krijg je een andere wedstrijd.’ Bij schaken is dat ook vaak het geval. Ga er maar van uit dat je tegenstander je altijd, nou altijd, laten we zeggen vrij vaak, een grote kans geeft. De kunst is te ontdekken op welke zet dat is. Nou dat gebeurde hier dus.

Hans stond verloren en wist dat Carlsen hem (de partij in gewonnen stand en Hans zelf) af ging maken. Ik kan zo uit mijn hoofd wat anekdotes oprakelen dat mijn veel sterkere tegenstander na de wedstrijd opmerkte dat hij in gewonnen stand een blunder maakte en dat ik dat niet zag. Ja, je gaat er immers niet van uit dat je tegenstander in gewonnen stand een blunder maakt toch?

Gisteren, tijdens de online snelschaakavond, speelde ik tegen de op rating sterkste tegenstander die zich verschuilt onder de naam ‘Pg1-h3’. Ik stond in dat eindspel tegen Marvin Dekker (wie anders) 4 minuten voor maar na een fout in een gelijkstaand paardeindspel plots straal verloren nadat zijn vrijpion na een slagwisseling van pionnen verder weg stond. Wat me zelden overkomt liet ik nu gebeuren en had daar zelf de hand in. Pg1-f3 blunderde, maar wel stiekempjes, ik had het bijna niet in de gaten. Speel maar na. Ik was zeer tevreden over mezelf. Dit allemaal terzijde.

De partij waar het om gaat maakte Carlsen zo af: 31. .. Dd2? (beter was 31. .. Txe1+) 32. Pf3? (Veel beter voor wit was nu 32. Kh2 na deze zet kon wit nog doorvechten met een -1,22 achterstand). 32. .. Dxe3+ en Hans gaf het op.

Heeft u ook genoten van het filmpje? En van deze partij? Hieronder is de hele partij nog na te spelen.

Hans Böhm – Magnus Carlsen

Jaap van Meerkerk