Over het na-apen van wereldkampioenen en een mysterieus partijtje
Wat is de overeenkomst tussen haute couture en schaken? Een vreemde vraag zo op het eerste oog. Maar zowel op modegebied als bij het schaken is het veel na-apen wat de klok slaat. Wat in de mode is doen we na.
Er bestaan veel lijsten van kampioenen: De officieuze wereldkampioen van de tijd voor Steinitz, de officiële wereldkampioenen in het klassieke bordschaak onder auspiciën van de FIDE, de korte lijst van schaduwkampioenen van de profschaakbond PCA, de lijst van de wereldkampioenen bij de vrouwen en de lijst van wereldkampioenen correspondentieschaak. Er zal vast ook wel een lijst met wereldkampioenen online schaken komen.
De bekendste lijst is natuurlijk de lijst van de officiële wereldkampioenen klassiek bordschaak. De meeste schakers kennen de volgende namen natuurlijk: Steinitz, Lasker, Capablanca, Aljechin, Euwe, Botwinnik, Tal, Spasski, Fischer, Karpov, Kasparov, Anand en Carlsen.
De lijst van de wereldkampioenen correspondentieschaak is minder bekend. Toch staan er bekende grootmeesters op als de Rus Ragozin en O’Kelly de Galway die voor België uitkwam. Op deze lijst staan drie Nederlanders. Joop van Oosterom is een bekende naam, Ron Langeveld een voor mij minder bekende naam. Maar de eerste en niet de minste die de titel wereldkampioen mocht dragen was Gert Timmerman. (1996-2002) Een geweldige prestatie; hij won het kampioenschapstoernooi met 12 uit 16 zonder verliespartijen! De strijd duurde ruim zes jaar, de zetten werden per briefpost doorgegeven.
De bekende schrijver en schaker Tim Krabbé wijdde één van zijn wekelijkse rubrieken in het AD magazine aan Timmerman. Zeer fraai was zijn overwinning op die andere Nederlandse wereldkampioen Joop van Oosterom. In 2017 werd hij kampioen van de RSB en in 2018 won hij ons eigen Spindler Makelaars Watertorentoernooi.
Joop van Oosterom – Gert Timmerman
Het is natuurlijk een genot om de mooiste partijen van de wereldkampioenen na te spelen. Ook leuk, maar heel moeilijk is de prestaties van de groten uit onze sport te benaderen. Dat kan, te beginnen bij het na-apen van de openingen. De voorbeelden zijn talrijk.
Na de laatste match om het wereldkampioenschap tussen Carlsen en Caruana werd opeens de Rossolimo variant van het Siciliaans met de zet 3. Lb5 populair. Vaak speelde ik Siciliaans. De zet 3. Lb5 kreeg ik nooit tegen, totdat Caruana het speelde en het na-apen begon.
Nog steeds is de klassieke hoofdvariant van het Caro-Kann populair, omdat Petrosian zich in 1966 zo verdedigde tegen Spasski in de wereldkampioenschapsmatch. Wat te denken van de Sevilla variant van het Grünfeld-Indisch, bekend uit de match Karpov-Kasparov 1987? Nadat Euwe in 1935 het wereldkampioenschap veroverde op Aljechin werd het Slavisch erg populair. Als laatste wil ik noemen de ruilvariant van het Damegambiet. De achtergronden werden helder uiteengezet in het klassieke boek van Euwe ‘Oordeel en Plan’.
Hans Berliner werd in 1968 wereldkampioen correspondentieschaak door onder andere een andere wereldkampioen correspondentieschaak, Jacob Estrin te verslaan. In die tijd was ik zeer onder de indruk van die partij.
Yakov Estrin - Hans Berliner
Ook in die tijd speelde ik het tweepaardenspel in de nahand. Ik speelde er een paar partijen mee als zwart, met wisselend succes. Onlangs kwam ik op het idee mijn kennis van deze variant weer eens op te frissen. Wat doe je tegenwoordig: Je gaat zoeken in de online schaakdatabases.
Daar kom ik een partij tegen van Robert J. Fischer, de wereldkampioen. Maar ik val bijna van mijn stoel van verbazing. Fischer verliest in deze opening met wit in 12 zetten!? De partij werd gespeeld in 1964, Fischer was toen 21 jaar. Hij behoorde tot de absolute wereldtop. Het kandidatentoernooi op Curaçao 1962 was al achter de rug. Waarom was deze partij nooit gepubliceerd?
Robert James Fischer - Robert Eugene Burger
Na enig spitwerk bleek dat de partij is gespeeld tijdens een simultaantoernooi van Fischer door Amerika en Canada in 1964. Of de partij echt werd gespeeld, het een exhibitiepartij was of een analyse, heb ik niet kunnen achterhalen. In de database met Chessgames komen meer partijen met deze opening vooruit deze simultaantournee.
Zo blijft het na-apen van wereldkampioenen riskant, maar onverwacht kan het toch wel eens een succes opleveren. En wereldkampioen worden is maar weinigen gegeven.
Wim Posthumus
