Wereldkampioen tegen amateur. De amateur heeft zich kranig geweerd, maar na de 52e zet van zwart is het krachtsverschil ook op het bord duidelijk geworden. Wit staat gewonnen.
De engine geeft niet minder dan +5,7 voor wit. Na 53. Tc7 had Nona Gaprindashvili er weinig moeite meer mee en de oprukkende witte vrijpionnen dwongen ondergetekende al snel tot opgeven.
Vierenveertig jaar later keek ik naar de met een Emmy Award bekroonde miniserie The Queen’s Gambit. In één van de afleveringen van die Netflix-hit beweert een omroeper van een Moskous schaaktoernooi dat Nona Gaprindashvili in haar carrière ‘nooit tegen mannen heeft gespeeld’. Toen ik dat hoorde sprong ik geagiteerd op. “En ik dan?”, riep ik machteloos tegen het TV scherm.
“Rustig, rustig”, zei mijn vrouw die naast me zat. Wel vaker moet ze mijn ietwat megalomane erupties tot hanteerbare proporties terug zien te brengen. “Dat je een man bent, daar kan geen misverstand over bestaan en als het moet zal ik daarvan getuigen, maar je was natuurlijk wel maar een kleine vis in de schaakwereld en als je nu van haar gewonnen had dan was het wat anders geweest”, vervolgde ze op invoelende toon. Maar daarmee raakte ze een nog gevoeliger snaar.
Inderdaad, ik hád niet gewonnen. Dat was het hem nu juist. Want zoals ik die ontmoeting op het schaakbord met Nona beschreef ging het niet. In werkelijkheid zat ik namelijk niet achter de zwarte, maar achter de witte stukken.
Ik herinner me alles nog precies. De opening was geen succes voor me geweest, maar Nona had haar hand daarna overspeeld. Steeds dieper boog ze haar hoofd over het bord waardoor ik aankeek tegen haar opgestoken haar. Zwart met hier en daar wat grijs.
Euforie had zich van me meester gemaakt en dat is altijd gevaarlijk. Zonder veel nadenken speelde ik in de diagramstelling Td4 in plaats van de aangewezen zet Tc7. Nog stond ik beter, maar door het loslaten van de dekking van mijn pion op h7 liet ik zwarts passieve toren actief worden en na nog een paar mindere zetten kon de wereldkampioen met remise ontsnappen.
Enfin, Gaprindashvili heeft nu een rechtszaak aangespannen tegen Netflix. Ze eist miljoenen dollars omdat zij professioneel schade zou ondervinden van de vernederende ervaring die voortkwam uit de bewering dat ze nooit tegen mannelijke schakers gespeeld zou hebben.
Haar advocaat verzuimde daarbij te vermelden dat het voor haar mannelijke tegenstanders minstens zo vernederend is dat er openlijk twijfel wordt gezaaid over hun mannelijkheid. Als Nona de rechtszaak wint, biedt dat niettemin mogelijkheden om op mijn beurt een rechtszaak tegen Netflix te beginnen. Mijn vrouw bereidt zich inmiddels voor op haar getuigenverklaring.
Wim Westerveld – Nona Gaprindashvili
Wim Westerveld
Naschrift
De Georgische schaaklegende Nona Gaprindashvili, geboren in 1941, was van 1962 tot 1978 wereldkampioen. In 1978 werd ze onttroond door Maia Tsjiboerdanidze. In dat jaar van de troonsafstand werd haar de grootmeestertitel verleend.
